De onblijde boodschap

Gisteren wilde ik een oude zieke oudtante opvrolijken en ging langs in het verzorgingstehuis waar ze tijdelijk zit tot haar heup is opgeknapt. Mijn andere oudtante, haar zus, was er ook, en we kletsten gezellig over het dagelijks leven en de musical die ik aan het schrijven ben, tot ik bedacht dat ze het misschien leuk zouden vinden te zien dat weer een van mijn stukken gepubliceerd was, waarop ik het tijdschrift uit mijn tas haalde. In mijn enthousiasme had ik echter één detail over het hoofd gezien... dat tijdschrift was de "Spino".

Voor degenen die de "Spino" niet kennen: de Spino is het tijdschrift voor jonge humanisten, en voor degenen die ooit van humanisten gehoord hebben maar geen idee hebben wat dat nou precies zijn: humanisten zijn mensen die niet bij een kerk aangesloten zijn, en soms niet eens in God geloven. Vroeger waren humanisten vaak mensen die riepen dat God niet bestond (geen wonder dat Christenen een hekel aan hen hadden), tegenwoordig zijn humanisten milder, en vragen doorgaans alleen maar dat het mensen is toegestaan geen godsdienst aan te hangen. Maar zelfs dat is eigenlijk al teveel gevraagd, naar de reactie van mijn oudtantes te beoordelen.

Mijn jongste oudtante (een prille 85 jaar) begon gelijk over het Darwinjaar, dat dat zo'n onzin was, want een mens kon toch nooit uit een dom beest als een aap ontstaan (voor degenen onder jullie die dat ook wonderbaarlijk vinden, kijk eens of je in de bibliotheek de boeken van Frans de Waal kan vinden, zoals “De aap en de sushimeester” en “Chimpanseepolitiek”; apen kunnen heus wel denken, al is het nog niet zo goed als mensen. Het zijn bovendien razendinteressante boeken). Ik knikte beleefd, beseffend dat het verdraaid moeilijk was om me hier uit te praten (evolutie aannemelijk te maken is moeilijk tegenover iemand die 85 jaar lang is opgevoed in wonderen te geloven). Maar ik besefte ook iets anders: namelijk dat mij inderdaad immoreel gedrag verweten kon worden.

Immers, als ik mensen vertel dat evolutie echt is, zouden mensen kunnen gaan denken dat de Bijbel niet waar is - en dat ze dus niet in God hoeven te geloven, als er toch onzin in de Bijbel staat. En dan zouden de kerken leegstromen... en zou de wereld daar echt een betere plaats van worden?

Wetenschappers kunnen eerlijk zijn, maar de boodschap die wetenschappers geven is in veel opzichten "onblij": de aarde is niet het middelpunt van het universum, de mens is niet het hoogtepunt van de schepping, het leven heeft waarschijnlijk geen doel en of we eeuwig leven is uitermate twijfelachtig. Stel je voor dat iedereen dat zou geloven! De wereld zou waarschijnlijk inderdaad killer en harder zijn, met een gevoel van zinloosheid, minder troost voor nabestaanden, minder hoop op een beter leven voor de verdrukten...

Er is wel een lichtpuntje: onblijde boodschappen kunnen doorgaans niet concurreren met blijde boodschappen. Mensen willen horen dat ze speciaal en uitverkoren zijn, dat ze eeuwig zullen leven en een beter leven zullen krijgen in het hiernamaals, dat er een wereld zal komen vol liefde en zonder oorlog. Het is net als het kopen van dagcreme: hoewel dagcreme helemaal niet helpt tegen rimpels, zullen de meeste mensen toch de dagcreme kopen van de man die belooft dat de rimpels zullen verdwijnen, inplaats de identieke dagcreme van de eerlijke wetenschapper die zegt dat dagcremes toch niets uitmaken. Mensen verkiezen toch hoop boven wanhoop, al is de wanhoop beter beargumenteerd.

Het is de taak van de wetenschappers om bepaalde onaangename boodschappen te verkondigen - zoals over het broeikaseffect en het gat in de ozonlaag - zodat we er met ons allen wat aan kunnen doen om de mensheid en de wereld te redden. Maar pratend met mijn oudtantes besefte ik dat geen van tweeën er iets aan zou hebben in evolutie te geloven. Als ze veel gelukkiger zijn met hun huidige geloof, is het dan echt moreel om hen die mooie wereld af te nemen? Misschien dat de uiteindelijke oplossing een soort "tolerant" geloof is, dat beseft dat wetenschap nooit zal weten of God bestaat, en of er een doel is voor het leven - maar dat wetenschap ook nooit zal kunnen bewijzen dat het niet zo is. Er is wetenschappelijk geen bezwaar tegen in God te geloven, hoop te hebben op eeuwig leven en je naasten lief te hebben. En... als er twee gelovigen zouden zijn, en de een besteedt zijn leven aan het verkondigen dat de wereld in zes dagen geschapen is, en de tweede besteedt zijn leven aan het helpen van de noodbehoevenden, het troosten van de verdrietigen, en het hoop geven aan de hopelozen - op welke van de twee zou God het meest trots zijn?