Een heleboel Nederlanders zullen van Emile Ratelband gehoord hebben. Hij is een nogal opvallend persoon. En wat wil je: mensen die continu “Tsjakka!” roepen en anderen aanmoedigen over hete kolen te wandelen hebben we niet zoveel. Maar dat is niet de reden waarom ik het vandaag over Emile wil hebben: ik heb van een lezer het verzoek gekregen het eens te hebben over de methode die Ratelband gebruikt: NLP.
NLP, de afkorting voor neurolinguïstisch programmeren, is een vertakking van de psychologie die zich bezighoudt met hoe de gedachten van mensen hun gedrag beïnvloeden – en zich daarbij vooral toespitst op hoe je succesvoller kunt zijn door anders te denken. Nou is Emile een groot voorstander van succesvol zijn (Tsjakka!) maar wèrkt NLP nou echt?
Er is wel het een en ander aan te merken op het idee dat gedachten allesbepalend zijn. Het TV-programma “Kopspijkers” liet eens een acteur verkleed als Emile Ratelband per ongeluk met een startpistool een andere beroemdheid doodschieten, waarop “Emile” probeerde zijn fout ongedaan de maken door de 'dode' toe te roepen 'Tsjakka! Leef! Leef! Je kunt het! Dood zijn zit alleen tussen je oren!'
Kopspijkers was natuurlijk niet echt een wetenschappelijk programma – maar wat kan je als wetenschapper zeggen van de zin en onzin van Ratelband en NLP?
Nou zijn er twee manieren om een methode zoals NLP wetenschappelijk te analyseren. De eerste is kijken naar de natuurwetten zoals je die kent, en dan kijken of de methode kan werken. Bijvoorbeeld, volgens de natuurwetten zoals wij die kennen is het onmogelijk goud uit lood te maken door het lood toe te zingen, en iemand die claimt dat hij dat kan doen is hoogstwaarschijnlijk een bedrieger of een domoor (ik zeg hoogstwaarschijnlijk, want in de wetenschap is geen enkele wet ooit 100% zeker, hoogstens 99,99999999999999999999999999% zeker). Met deze vuistregel kun je zeggen dat astrologie en homeopathie vrijwel zeker niet werken (althans, niet beter dan een nepvoorspelling of neppillen), omdat hun werking volgens de natuurwetten zoals wij die kennen onmogelijk is. Maar psychologen kunnen veel trucjes met de geest uithalen – mensen maken bijvoorbeeld quizzen beter als ze eerst een lijst met kenmerken van professoren moeten opschrijven (misschien handig te onthouden voor bij je volgende proefwerk). Dus NLP is niet fundamenteel onmogelijk. Dan is het tijd voor de tweede soort analyse: testen of het werkt.
De test heb ik al kort besproken in mijn stuk over Coke Zero. Bij een test vraag je je niet af of iets kan werken, maar gewoon of iets werkt. Je neemt dus twee groepen mensen, één groep laat je een NLP-cursus volgen, de andere groep niet, en je kijkt wat er met de mensen uit die twee groepen gebeurt (een echt goede wetenschapper zou drie groepen mensen nemen, waarbij de derde groep mensen nep-NLP krijgt, terwijl ze denken dat het echt is). Hebben de mensen in de NLP-groep na een jaar een hoger salaris dan de anderen? Een leukere vriend/vriendin? Hebben ze minder stress, zijn ze gelukkiger (dat moet je mensen niet vragen, maar je kunt het meten aan bijvoorbeeld hoeveel stresshormonen er in hun bloed zitten). Als NLP echt helpt zul je verschillen zien tussen de groepen mensen, zelfs als niet alle NLP-ers goed hebben opgelet tijdens de cursus. Hoe sterker het effect van NLP, des te groter het verschil zal zijn tussen de NLP-groep en de controlegroep. Zoals de Engelsen zeggen: “the proof of the pudding is in the eating” – je weet pas hoe goed een pudding is als je hem proeft. En met NLP en alle andere zelfhulpmethoden, onderwijsmethoden en medicijnen werkt dat net zo.
Als wetenschapper kun je er dus achterkomen of NLP werkt, maar tot zover zijn de onderzoeken niet echt enthousiast over NLP (kijk maar op wikipedia (NL/EN)); sommige aannames van NLP lijken niet te kloppen, en een Amerikaans onderzoeksinstituut dat NLP uitprobeerde om sociale vaardigheden bij mensen te vergroten haalde geen goede resultaten. Er kan misschien iets goeds in NLP zitten, maar dat is in elk geval niet verschrikkelijk duidelijk.
De enige manier om van NLP rijk en beroemd te worden lijkt voorlopig te zijn dat je NLP leert aan anderen en ze daar flink voor laat betalen. Ratelband zelf kan in elk geval goed van NLP eten. Misschien zelfs wel pudding...
Geen opmerkingen:
Een reactie posten