Hoe wetenschap werkt (2): hoe word je Professor

Professoren zijn net popsterren. Dat wil niet zeggen dat als je naar de universiteit gaat je ineens Britney Spears of Jamai voor de klas ziet staan, of dat elke professor omringd wordt door een groep gillende meiden (of gillende jongens). Ik bedoel dat de manier waarop je professor wordt heel veel lijkt op de manier waarop je popster wordt: je moet eerst beroemd worden.

Vroeger, als je een beroemde arts of advocaat was, kwamen er soms mensen naar je toe die van je wilden leren hoe je arts of advocaat kon worden, en die wilden daar zelfs geld voor betalen. Toen er universiteiten kwamen vonden die universiteiten het een goed idee om die beroemde artsen en advocaten in te huren om les te geven – want dan komen er veel studenten op jouw universiteit studeren. En nog steeds zoeken universiteiten beroemde wetenschappers om les te geven, soms vragen ze aan wetenschappers of ze bij hen willen komen werken, soms zetten ze een advertentie in de krant om professoren te zoeken, en de beroemdste wetenschapper die zich aanmeldt wordt dan de professor.

Maar hoe word je nou eerst een beroemde wetenschapper? Bij popsterren weten de meeste mensen ongeveer hoe je beroemd wordt. Eerst ga je heel veel oefenen en neem je misschien zangles of instrument-speelles. Je gaat bij een band, of nog beter: richt een band op. Dan probeer jij (of je manager) zoveel mogelijk optredens/“gigs” te boeken bij cafés en bruiloften, soms zelfs gratis, en ga je misschien zelf ook liedjes schrijven. Of misschien ga je meedoen aan Idols, maar ook dan win je alleen als je al daarvoor heel veel hebt geoefend. En als je hard genoeg werkt en goed genoeg wordt en je muziek aan voldoende platenmaatschappijen opstuurt, dan gaat misschien een platenmaatschappij je muziek uitgeven en gaan mensen je steeds meer betalen om op te treden. En zo word je langzamerhand steeds beroemder en rijker, door hard werk, goed te zijn in wat je doet (wat vaak ook komt door hard werk), en mensen te laten horen dat je goed bent.

Bij wetenschappers werkt het eigenlijk hetzelfde. Je wordt beroemd door telkens een “gig” te zoeken, een baan waarin je onderzoek mag doen en artikelen mag schrijven. Bijvoorbeeld mijn baan als promovendus is een goede “gig” omdat ik onderzoek mag doen en artikelen mag schrijven. Net als een popster werk je zo hard mogelijk, en probeer je zoveel mogelijk artikelen (liedjes) te schrijven, die liefst ook nog een beetje goed zijn. Die artikelen stuur je op naar de “platenmaatschappijen” (dat wil zeggen, de uitgevers van wetenschappelijke tijdschriften, hoe beroemder het tijdschrift, hoe beter; een publicatie in Nature is beter dan een publicatie in het Oekraiense tijdschrift voor aardwormonderzoek, net als een contract met Virgin Records beter is dan als je platenmaatschappij de Jan Tonijn, “wij verkopen ook vis” BV is) en je geeft presentaties over je onderzoek op bijeenkomsten voor wetenschappers (live optredens). Als je echt handig bent ga je ook nog zelf conferenties ('events') organiseren zodat nog meer andere wetenschappers je leren kennen. Dan hoop je dat jij en jouw werk zo beroemd worden dat mensen het over je hebben (dat betekent: ze gaan jouw werk in hun eigen artikelen noemen, 'citeren') en er zijn zelfs hitlijsten van de meest geciteerde artikelen, net als de Top40.

En uiteindelijk, als je hard genoeg werkt en beroemd genoeg wordt, word je uitgenodigd om professor te worden. Maar als je eindelijk professor bent betekent dat nog niet dat je mag uitrusten. Professoren doen heel andere dingen dan toen ze nog onderzoeker waren, en nemen een andere plaats in in de wetenschappelijke levenscyclus. Maar daarover zal ik later schrijven.