Marilyn Monroe en het toilet

Vorige week moest ik het toilet weer schoonmaken, maar de toiletreiniger was op. Ik ging dus naar de supermarkt en daar zag ik iets interessants: toiletreiniger, niet met chloor, maar met actieve zuurstof! Nou hou ik niet van chloorlucht, dus heb ik het uitgeprobeerd. Het werkt best goed, en zonder chloor-stank. Maar als scheikundige was ik vooral benieuwd naar wat die “actieve zuurstof” nou eigenlijk was. En dat bleek een oude bekende: waterstofperoxide.

Waterstofperoxide is misschien vooral bekend door Marilyn Monroe. Van nature had Marilyn Monroe (of Norma Jeane Mortenson, zoals ze echt heette) bruin haar. Maar ze was een expert in makeup, en door haar haren te behandelen met waterstofperoxide veranderde ze zichzelf in een blondje. Maar waarom zou je haarverf in een toilet gooien? Of je haar verven met toiletreinigingsmiddel?

Om te begrijpen waarom Marilyn Monroe blond werd (en mijn toilet schoon) moet je één ding weten over waterstofperoxide (de officiële naam voor H2O2). Er zitten zuurstofatomen in. En zuurstofatomen zijn geen aardige atomen. Zuurstof is als de zure vrek Ebenezer Scrooge uit Dickens' “Christmas Carol” (die jullie misschien rond de kerst eens op TV hebben gezien), een “uitknijpende, grijpende, wringende, schrapende, klauwende hebzuchtige ouwe zondaar”. Zoals Scrooge alleen maar om geld gaf, geeft een zuurstof-atoom alleen maar om het hebben van meer electronen, en niets anders. Als Dickens een chemicus was geweest had hij misschien een zuurstof-kerstverhaal geschreven (“An Oxygen Carol”) waarin een bitter en hebzuchtig zuurstofatoom gestoken in een oude versleten jas gebogen door de vuile straten van Londen loopt, sissend tegen de kleine spelende atoompjes op straat die met de electronen spelen die hij zo graag wil afpakken.

De zuurstof in water is ongevaarlijk; elk zuurstofatoom heeft twee waterstofatomen om zich heen, die hem allebei een electron geven, en een zuurstof met twee extra electronen is verzadigd en gelukkig, net als een Scrooge die in een bad geld zwemt. Maar bij waterstofperoxide zijn de zuurstoffen niet gelukkig. Ze hebben allebei één electron (van de waterstof), maar moeten de andere electronen met elkaar delen. En als hebberige mensen èrgens een hekel aan hebben, is het aan delen. Allebei de zuurstofatomen in waterstofperoxide zijn dus voortdurend om zich heen aan het loeren of er ergens iets is waar ze een electron van kunnen afpikken. Dat ze andere moleculen kapotmaken als ze er een electron van afpikken kan ze niet schelen. Het gaat om hen. Op het toilet maken ze vuilmoleculen kapot, in haar maken ze de natuurlijke haarkleurstoffen kapot (en nog een boel andere stoffen, waterstofperoxide is echt niet goed voor je haar). Marilyn Monroe werd dus blond en het toilet werd dus schoon door zuurstofatomen, de hebberige electronen-vrekken.

Er is dus een overeenkomst tussen Marilyn Monroe en mijn toilet: het vuile werk werd gedaan door de hebberige zuurstofatomen van waterstofperoxide. Dus hoe gemeen en hebberig zuurstofatomen ook mogen klinken, ze hebben zeker hun nut: ze maakten Marilyn Monroe beroemd en mijn toilet schoon. Maar net als bij een menselijke Scrooge: houd zuurstof in de gaten. Het is een harde werker, maar nooit helemaal te vertrouwen...