EWL zondag 12 april 2009 - in memoriam J. Schelling-Faber

Vorige zondag vertelde ik over mijn tante Jopie, die met kapotte hartkleppen onder de zuurstof lag. Zondag was ze nog bij haar positieven, hoewel snel vermoeid. Woensdag moest ze onder de morfine om de pijn te stillen, en was ze niet aanspreekbaar meer, behalve soms als iemand kwam leek ze even wakker te worden. Eergisteravond werd ik gebeld door mijn moeder. Eerder die dag, op Goede Vrijdag, was tante Jopie om half vijf 's middags overleden.

Ik vond het raar dat ik toen niet huilde. Maar ik was als het ware in de verkeerde "groef" aan het denken. Ik ben opgeleid tot geneesmiddel-chemicus, en heb vele uren avondgewandeld met mijn vader terwijl hij over geneeskunde en medicijnen sprak. Ik had zondag al gevraagd of er morfine nodig was, wist precies wat er zou gebeuren met kapotte hartkleppen en een onvoldoende zuurstofaanvoor; cellen zouden wegens het zuurstofgebrek cel-zelfmoord, apoptose, plegen, het systeem zou langzaam in elkaar storten. Het menselijk lichaam in zo'n situatie lijkt op een tempeldak gesteund door vele zuilen. Als een zuil instort, kan het dak blijven staan - maar de andere zuilen worden zwaarder belast. De tweede zuil stort sneller in. De derde nòg sneller. De vierde nog weer sneller, en daarna vallen de vijfde, zesde, zevende en achtste in recordtempo om, en het dak komt omlaag. Weg tempel. De dood van tante Jopie was iets dat ik had voorzien als logische consequentie van haar situatie zondag. Het was alsof een wetenschappelijke hypothese bevestigd was. 87 jaar, suikerziek, eerdere hartproblemen, heup een half jaar geleden gebroken - het was een soort modelvoorbeeld van een bejaarde waarbij het lot al een half jaar geleden bij de gebroken heup bezegeld was.

Misschien is iets niet zo emotioneel als je het verwacht. En experimenten hebben aangetoond dat analytisch denken emotionaliteit vermindert. Het is pas nu, nu de details van de begrafenis zijn doorgegeven, en de situatie van de familie, dat ik tante Jopie weer begin te herinneren, niet als een statistiek in de bejaarde sterfgevallen, maar als mens. Dat ze op haar 82e een computer kocht om te kunnen e-mailen met haar kleindochter. Dat ze ondanks haar hoge leeftijd en steeds slechter wordende ogen theologie ging bestuderen, en tot ze haar heup brak Hebreeuws probeerde te leren. Over de fitness waar ze heen ging, en haar "vriendje", een elegante 'jonge man' van 82, die haar regelmatig verwende door vis mee te brengen. Dat ze soms wegens haar maculadegeneratie als een soort mafioso met een enorme zonnebril op in haar woonkamer zat. Dat ze elke dag minstens een uur met haar zus belde om het cryptogram in de krant te bespreken. Dat ze op het eind zo slecht kon zien dat ze een blik mandarijntjes in de soep gooide die ze haar familie voorzette. Maar ook dat ze altijd blij was me te zien, en zowel over vroeger als over nu wilde praten. Tante Jopie was misschien de meest postieve oude vrouw die ik ooit gekend heb. Zulke mensen leven altijd te kort, hoewel wijze mensen zeggen dat je altijd moet weggaan als het feest nog leuk is, en niet tot verveling van de gastheer/vrouw tot het laatst mogelijke moment moet blijven hangen. Haar dood was wetenschappelijk gezien onvermijdelijk. En ik bezocht haar ook niet zo vaak, misschien twee keer per jaar. Maar toch... ik zal haar missen.