Doe het niet!

Een leuke film om te zien als je een psychiatrische aandoening hebt of van plan bent er een te ontwikkelen is “What about Bob?”. De film gaat over een patiënt, Bob (gespeeld door Bill Murray) die lijdt aan hoogtevrees, pleinvrees, smetvrees, claustrofobie, hypochondrie, obsessief-compulsief gedrag en nog een halve encyclopedie aan andere psychische kwalen. Bob maakt zijn eigen psychiater wanhopig en wordt doorverwezen naar de verwaande psychiater Dr. Leo Marvin. Omdat de Dr. Marvin juist van plan is op vakantie te gaan, scheept hij de arme Bob op met zijn nieuwste zelfhulpboek “baby steps”, in het volste vertrouwen dat hij Bob na de vakantie verder zal kunnen behandelen.

Van die ongestoorde vakantie komt echter niets terecht, want Bob is wanhopig, slim, en … het boek “baby steps”, hoe mallotig het ook mag klinken, helpt ècht. Als Bob naar het vakantiehuis van Dr. Marvin wil gaan ondanks zijn pleinvrees, smetvrees en busvrees neemt hij het boek letterlijk. Hij denkt niet: “Ik ga nu in de bus stappen” (dan zou zijn bus-angst weer opkomen) maar “ik ga nu een stap voorwaarts. En nu ga ik een buskaart kopen. En nu draai ik me naar rechts. En nu maak ik een stap op het gangpad...” Kortom, Bob weet zijn fobieën te overwinnen door ze op te splitsen in kleine, niet-enge stukjes.

Het interessante is, dat “baby steps” een echt bestaande techniek is, in de psychologie beter bekend als “Little steps for little feet” (ze durven het na “What about Bob” waarschijnlijk geen “baby steps” meer te noemen). Maar ik hoorde het eerst van de methode als de “Doe het niet”-methode.

De “doe het niet”-methode is uitstekend als je iets moet doen dat eng, vervelend of moeilijk is. Je weet bijvoorbeeld dat je voor je proefwerk moet leren, maar je hebt er geen zin in, dus ga je televisie kijken. Dat kun je natuurlijk doen, maar je loopt dan het risico dat je 's avonds nog in paniek het proefwerk alsnog moet leren, de volgende dag het helemaal niet goed maakt, en bovendien niet eens echt van de televisie kunt genieten omdat het proefwerk als een soort dreiging boven je hoofd hangt. Maar hoe kun je je er dan wel toe zetten voor het proefwerk te gaan leren?

Wel, het geheim is het “niet te doen”. Zeg tegen jezelf “Ik ga niet aan mijn proefwerk leren, ik ga alleen de televisie uitzetten. Ik ga niet aan mijn proefwerk leren, ik ga alleen mijn bureau opruimen. Ik ga niet aan mijn proefwerk leren, ik ga alleen de leerboeken voor mijn proefwerk uit mijn tas halen en op mijn bureau leggen. Ik ga niet voor mijn proefwerk leren, ik ga alleen mijn agenda pakken. Ik ga niet voor mijn proefwerk leren, ik kijk alleen welke pagina's ik moet leren. Ik ga niet voor mijn proefwerk leren... ik ga alleen de eerste pagina opzoeken. Ik ga alleen het eerste woord op die pagina lezen...” en voor je het weet, ben je je proefwerk aan het leren en kun je de “ik ga niet-gedachten” overslaan.

Nu denk je misschien: denk je ècht dat ik zo stom ben dat ik mezelf wijs kan maken dat ik niet aan mijn proefwerk ga leren als ik mijn boeken op tafel leg? Het antwoord is nee. Maar je houdt jezelf niet voor de gek, je houdt je onderbewuste voor de gek. En je onderbewuste is helemaal niet slim, kan helemaal niet redeneren, het kan niet eens het woordje “niet” begrijpen! (probeer maar eens niet te denken aan een roze ijsbeer op rolschaatsen). Maar juist het onderbewuste produceert de tegenzin in taken.

Afhankelijk van hoeveel je tegen een taak opziet, moet je de stapjes kleiner maken of kan je ze groter maken. Maar het helpt! Bob gebruikte het succesvol om ondanks al zijn fobieën op de vakantieplaats van Dr Marvin terecht te komen en uiteindelijk een gelukkig en genezen persoon te worden (met Dr Marvin loopt het minder goed af - maar als je wilt weten wat hèm gebeurt, moet je de film gaan kijken). En in de echte wereld is "doe het niet" een fantastische techniek om me aan het niet al te leuke werk van het corrigeren van de future perspectives te zetten. Soms is de gemakkelijkste manier om iets te doen... het niet te doen!